ستارگان آسمان فقاهت(1)/ عکس

 علما و بزرگان؛

ستارگان آسمان فقاهت(1)/ عکس

آیت الله العظمی خویی در طول حیات پربار خویش حدود 70 سال به تدریس دروس سطح و خارج، اشتغال داشته و قریب 50 سال هم برجسته ترین و پربارترین محفل حوزۀ نجف را دارا بود.

به گزارش سرویس دینی جام نیوز، یکی از راه های رشد و ترقی در مسیر زندگی مطالعه حالات بزرگان و دانشمندان است. در این گزارش می خواهیم به ابعاد زندگی  آیت الله العظمی سید ابو القاسم خویی بپردازیم:

آیت الله العظمی سید ابو القاسم خویی شب پانزدهم ماه رجب سال 1317 هجری قمری، در خانوادۀ علم و دانش و تقوا در شهرستان خوی دیده به جهان گشود.

پدر او مرحوم آیت الله حاج سید علی اکبر، فرزند سید هاشم موسوی خویی، یکی از شخصیت های برجستۀ خوی بود و مردم به او به دیدۀ اکرام و احترام می نگریستند.

آیت الله سید علی اکبر خویی در 28 صفر 1285 هجری قمری در شهرستان خوی به دنیا آمد. وی در سال 1307 هجری قمری، برای فراگیری علوم دینی به عتبات عالیات رفت و در محضر اساتید بزرگ سامرا و نجف، از جمله علامه فاضل شربیانی و علامه شیخ محمد حسن مامقانی به فراگیری علوم اسلامی پرداخت.او در سال 1315 هجری قمری، به زادگاه خویش بازگشت و ریاست دینی شهر را برعهده گرفت.



سید علی اکبر در سال 1328 هجری قمری، به علت عدم موافقت با مشروطۀ غیر مشروعه به نجف مهاجرت کرد و در آنجا مورد اعتماد آیت الله سید محمد کاظم یزدی(صاحب عروة) قرار گرفت و در ادارۀ حوزۀ نجف، فعالیت های چشمگیری از خود نشان داد.

وی در سال 1346 هجری به مشهد مقدس هجرت نمود و در سن هشتاد و شش سالگی، در سفر زیارت مولای متقیان علی علیه السلام، در 18 شعبان 1371 هجری بدرود حیات گفت و پس از تشییع و نماز علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی بر پیکرش، در حرم امیر المؤمنین علیه السلام به خاک سپرده شد.

تحصیلات

آیت الله سید ابو القاسم خویی در دامان پاک پدر و مادرش دوران کودکی را پشت سر نهاده، پس از آموختن قرآن و خواندن و نوشتن، در 13 سالگی(سال 1330 هجری قمری) همراه برادر بزرگ خویش مرحوم سید عبد الله خویی و دیگر افراد خانواده رهسپار نجف شد.

ایشان از دوران کودکی و نوجوانی به هوش و ذکاوت و حافظه و استعداد در میان همسالان خود معروف بوده و در اندک زمانی گوی سبقت را از همگان ربود.

تدریس

آیت الله خویی در خلال تحصیل، به تدریس نیز می پرداخت و هر کتابی را که می آموخت، کتاب پیش از آن را تدریس می کرد. معظم له خود در این باره چنین می فرماید:

« زمانی که دومین جلد شرح لمعه را فرا می گرفتم. خود به تدریس و تعلیم اولین جلد این کتاب پرداختم.»

ایشان سال ها به تدریس خارج فقه و اصول و تفسر قرآن کریم اشتغال داشت.

آیت الله خویی در هر روز چهار نوبت به تدریس پرداخته و اکثر اوقات خویش را به تتبع، تحقیق، تألیف، تدریس و تعلیم شاگردان سپری ساخته و حتی از استراحت خود برای ازدیاد ساعات مطالعه می کاستند و این همه پر کاری و بزرگواری نشان بارز دانش دوستی آن فقیه فرزانه بود.

او پس از درس، مدتی طولانی نزدیک به یک ساعت برای پاسخ به پرسش های علمی شاگردان خویش در محفل درس می نشست و در مجالس خصوصی نیز صحبت علمی به میان می آورد و حتی در کوچه و خیابان هم به سؤالات شاگردان و افراد دیگر پاسخ می داد.

ویژگی های اخلاقی

فقهای بزرگ شیعه در زندگی خویش پیوسته اخلاق نیکوی پیامبران را الگوی خویش قرار داده و با حرکت در مسیر انبیا برای هدایت و سعادت بشریت اسوۀ حسنه هستند.

علمای تشیع با نصب العین قرار دادن خُلق عظیم پیامبران الهی و ائمۀ اطهار علیهم السلام والاترین حماسه های شکوهمند تاریخ بشریت را ایجاد کرده اند. آیت الله العظمی خویی یکی از عالی ترین نمونه ها است که در اینجا برخی از خصایص اخلاقی آن راد مرد فرزانه را برمی شماریم:

یاری ضعیفان

از ویژگی های بارز رفتار ایشان دستگیری از نیازمندان و کمک به درماندگان بود. هر جا احساس می نمود عده ای به کمک و رسیدگی نیاز دارند بدون درنگ به یاری آنان می شتافت لذا می بینیم که مؤسسات خیریۀ زیادی به نام ایشان در هند و پاکستان و تایلند و ایران و عراق و لبنان تأسیس شده است.به خصوص در ماه های رمضان و ذی الحجه، توجه و اهتمام ایشان به زندگی فقرا و ایتام، بیشتر می شد.


عفو و گذشت

آیت الله خویی در طول زندگانی خویش با بدخواهان و حسودان و مخالفان زیادی مواجه شد و با وجود اینکه آنان بر علیه ایشان سخن گفتند و حرکاتی انجام دادند. اما آیت الله فقید با آنان به بزرگی و متانت رفتار نموده و از سر تقصیرات و اشتباهات آنان درمی گذشت و حتی وقتی که با آنان مواجه می شد بذل توجهی نیز به حالشان می نمود.
بهره برداری از وقت

ایشان هیچ وقتِ اضافه و باطلی نداشت و تمام اوقات شبانه روز خود را به تدریس، مطالعه، عبادت و تهجد، قرائت قرآن، جواب استفتائات، ملاقات با مردم، تألیف، نماز جماعت و زیارات می گذرانید.

ساده زیستی

مرجع بزرگوار، در زندگی بی آلایش و ساده بود. از تجمل و رفاه زاید دوری می کرد. خوراکش را غذایی ساده تشکیل می داد و در صرف وجوهات شرعی کاملا احتیاط می نمود.

از بسیاری کارهای مشروع به خاطر منافات داشتن با روح زهد و تقوا دوری می کرد.

تواضع و فروتنی

آیت الله خویی در زندگی، تواضع را پیشۀ خود ساخته از کبر و غرور و عجب سخت بدش می آمد و از کارهایی که رنگ و بوی بزرگ منشی و خود بینی داشت به شدت پرهیز می نمود.

با اینکه وی از مدرسان بزرگ جهان تشیع به شمار می رفت و شاگردان و پرورش یافتگان مکتبش همه از پیشوایان فکری جهان تشیع محسوب می شدند و حوزۀ درسی ایشان از پر آوازه ترین محافل علمی جهان اسلام بود، از مظاهر کبر و غرور دوری کرده و درِ خانه اش به روی همه باز بود. همه می توانستند شخصا با آقا ملاقات نموده و مسائل خود را با ایشان در میان بگذارند.

تقید به زیارت

حضرت آیت الله خویی به زیارت حضرت امیر المومنین علیه السلام بسیار علاقه داشته و هر روز پیش از شروع درس به حرم مطهر رفته و پس از زیارت و عرض سلام برای تدریس به مسجد خضراء تشریف می آوردند.

در ایام زیارت مخصوص امام حسین علیه السلام، به کربلا رفته و آن حضرت را زیارت می کردند و به همین منظور خانه ای هم در کربلا اجاره کرده بودند. مدتی نیز با ماشینی که توسط برخی افراد خیر تهیه شده بود هر شب جمعه به زیارت سید الشهداء علیه السلام می رفتند.

تجلیل از مراجع معاصر و اهل علم

معظم له برای مراجع تقلید احترام خاصی قایل بودند و از آنان تجلیل می نمودند. ایشان و مرحوم آیت الله شیرازی، در دوران مرجعیت عامۀ آیت الله العظمی بروجردی از باب احترام و ادب، شهریۀ ایشان را می پذیرفتند. در حالی که خود از مدرّسان بزرگ و مشهور تشیع بوده و بی نیاز از آن بودند.

ایشان برای آیت الله العظمی حکیم احترام عمیقی قایل بودند و به تألیفات ایشان عنایت خاصی داشتند.

همچنین ایشان در مناسبتهای مختلف از شاگردان فاضل خود(همچون مرحوم شهید صدر و سید علاء الدین بحر العلوم و استاد آقا شیخ محمد تقی جعفری) نام برده و مقام فضل و دانش آنان را می ستودند.

سفر به قم

آیت الله خویی در سال 1350 هجری قمری، به زیارت حضرت امام رضا(ع) نایل آمده و در سال 1353 هجری قمری، به حج مشرف شدند.

در اوایل ماه رجب سال 1368 هجری قمری، بار دیگر از نجف اشرف به قصد زیارت حضرت ثامن الحجج علیه السلام و معالجۀ کسالت قلب و سینه، راهی ایران گشته و از راه همدان عازم قم شدند. آن گاه که خبر ورودشان به قم رسید بزرگان حوزه و دانشمندان، همراه انبوه مردم تا هشت فرسنگی قم به استقبال او آمدند.

زمانیکه ایشان قصد حرکت به تهران کرد بسیاری از مردم تهران و ساکنان شهر ری تا شش فرسنگی به استقبالش آمده و مورد تجلیل عموم طبقات واقع شدند.

پس از آن به مشهد مقدس مشرف شده و بعد از مدتی به نجف اشرف مراجعت نمودند.

اساتید

آیت الله خویی پس از یادگیری مقدمات نزد بزرگان و اساتید سطح، از جمله پدر بزرگوارش به تدریس کتب درسی فقه و اصول پرداخت و در 21 سالگی به درس خارج روی آورد و در فقه و اصول از خرمن دانش دانشوران نام آور حوزۀ نجف خوشه ها چید و فیض هابرگرفت. برخی از آن بزرگان عبارتند از:

1- آیت الله شیخ فتح الله شریعت اصفهانی(متوفای 1339 هجری قمری)

2- آیت الله میرزای نائینی(متوفای 1355 هجری قمری)

3- آیت الله آقا ضیاء عراقی(متوفای 1361 هجری قمری)

4- آیت الله شیخ محمد حسین غروی اصفهانی(متوفای 1361 هجری قمری)

5- آیت الله میرزا علی آقا شیرازی فرزند میرزای شیرازی(متوفای 1355 هجری قمری)

6- آیت الله شیخ محمد جواد بلاغی نجفی(متوفای 1352 هجری قمری)

7- آیت الله سید حسین بادکوبه ای(متوفای 1358 هجری قمری)

8- آیت الله آقا میرزا علی آقا قاضی(متوفای 1366 هجری قمری)

مشایخ روایت

آیت الله خویی در حالی که هنوز جوان بود موفق شد از بزرگان حوزۀ نجف اجازۀ نقل حدیث دریافت داشته و توسط آن، کتابهای دانشمندان شیعه و سنی را روایت کند. یکی از این مشایخ، مرحوم میرزای نائینی بود که بوسیلۀ ایشان از استادش مرحوم محدّث نوری کتاب هایی مانند: اصول کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب، استبصار، وسائل الشیعة، بحار الأنوار، وافی و... را روایت می نمود.

اجازۀ دیگر ایشان، اجازۀ روایی علامۀ سترگ آیت الله سید عبد الحسین شرف الدین عاملی صاحب المراجعات،( متوفای 1377) بود که بواسطۀ ایشان کتابها و تألیفات دانشمندان اهل سنت را روایت می کند.

شاگردان

آیت الله العظمی خویی در طول حیات پربار خویش حدود 70 سال به تدریس دروس سطح و خارج، اشتغال داشته و قریب 50 سال هم برجسته ترین و پربارترین محفل حوزۀ نجف را دارا بود و هزاران نفر از علما و فضلای کشورهای مختلف اسلامی از هند و افغان و پاکستان و ایران گرفته تا عراق و حجاز و لبنان و کشورهای حاشیۀ خلیج فارس را در دامان خویش پرورش داده و به اقصی نقاط جهان فرستاده و توده های مسلمان را به سوی سعادت و هدایت رهنمون بوده است.

در اینجا تنها به نام برخی از شاگردان معظم له اشاره می نمائیم:

1- آیت الله سید ابو الحسن شیرازی

2- آیت الله ابو الفضل نجفی خوانساری

3- آیت الله ابو القاسم گرجی

4- آیت الله احمد دشتی

5- آیت الله اسماعیل محقق بلخی

6- آیت الله میرزا مسلم ملکوتی

7- آیت الله سید جلال الدین فقیه ایمانی

8-آیت الله باقر شریف قرشی

9-آیت الله میرزاجواد تبریزی

تقریرات درس

شاگردان آیت الله العظمی خویی در خلال تحصیل خود، همواره به ضبط بیانات استاد در فقه و اصول پرداخته و در مجلس درس وی به نگاشتن افادات ایشان اشتغال داشته اند به نحوی که شمار تقریرات درس ایشان به چندین عنوان می رسد.

تألیفات

آیت الله خویی از ابتدای زندگی علمی خویش در راستای نشر معارف اهل بیت علیهم السلام و گسترش دانش اسلام، دمی نیاسود.

زمانی بر مسند تدریس نشست و به تربیت و پرورش صدها عالم و دانشمند فرزانه پرداخت و زمانی دیگر دست به قلم برد و به تصنیف و تألیف در تفسیر و کلام و فقه و اصول و رجال پرداخت.

با توجه به اشتغالات گوناگون ایشان از هنگام تدریس سطوح تا روزهای آخر زندگانی پربار، و آن همه مسئوولیت های مختلف این همه آثار چشمگیر قابل توجه است.

برخی از آثار ایشان عبارتند از:

1- التنقیح، در فقه، 8 جلد

2- مستند العروة الوثقی، در 5 جلد

3- فقه الشیعة، در 5 جلد

4- منهاج الصالحین، 2 جلد شامل یک دورۀ اجمالی فقه

5- مصباح الفقاهة، در 3 جلد

6- مصباح الأصول، در 2 جلد

7- البیان فی تفسیر القران، که در آن مقدمات علوم قرآنی مورد بررسی قرار گرفته است.

8- معجم رجال الحدیث، در 23 جلد

9- تقریرات درس های علامۀ نائینی که در دو جلد با نام أجود التقریرات منتشر شده است.

آیت الله خویی و انقلاب اسلامی ایران

از آغاز حرکت خروشان مردم مسلمان ایران به رهبری امام خمینی قدس سره در جهت نابودی رژیم طاغوت، از سال 1341 هجری شمسی، که دولت با طرح مسألۀ انجمن های ایالتی و ولایتی در صدد اجرای نقشه های ضد دینی خود برآمد، مراجع عالیقدر و علمای اعلام به طور یک پارچه نبرد بی امان خویش را با دولت حاکم شروع نمودند.

یکی از این بزرگان آیت الله خویی بود که از آغاز نهضت با صدور اعلامیه ها، پیام ها و تلگرام ها نقش خود را در پیشبرد حرکت اسلامی مردم ایران ایفا کرد. اقدامات ایشان که از مهرماه 1341 شمسی شروع شده بود همه حاکی از ژرف نگری و عمق نظر ایشان است.

خدمات اجتماعی

آن مرجع بزرگ در طول مرجعیت خود با امکاناتی که در اختیار داشت تأسیسات عظیم و بناهای بزرگ و کتابخانه ها و مدارس و حوزه هایی را بنا نهاد که به برخی از آنها اشاره می شود:

1- مدینة العلم آیت الله العظمی خویی، قم

2- مدرسه و کتابخانه ای در مشهد مقدس به نام ایشان

3- دار العلم و مجتمع امام زمان، اصفهان

4- المجمع الثقافی الخیری، بمبئی

5- مبرة الإمام الخوئی، بیروت

6- مدرسة دار العلم و مکتبة الإمام الخویی، نجف اشرف

7- مدارس دینی در بانکوک(تایلند) و داکا(بنگلادش)

8- مکتبة الثقافة و النشر در کشورهای پاکستان و مالزی

9- مؤسسة الإمام الخویی و مدرسة الإمام الصادق و مدرسة الزهراء انگلستان(لندن)

10- مرکز الإمام الخویی، اندونزی(جاکارتا)

11- مرکز اسلامی در فرانسه

12- مسجد و مرکز اسلامی در شهرهای دیترویت، لوس آنجلس و نیویورک آمریکا و...

وفات

پس از 96 سال حیات پر افتخار و بر جای نهادن خدمات بزرگ دینی و ده ها اثر جاویدان و تحمل فشارها و رنج ها و مصیبتهای فراوان در حکومت ظالمانۀ صدام و پس از یک سال دوری از جوار جد بزرگوارش امیر المؤمنین علی علیه السلام و تبعید به کوفه، سرانجام فروغ فروزان زندگانی آیت الله العظمی خویی در عصر روز شنبه هشتم صفر 1413 هجری قمری، برای همیشه خاموش شد و مسلمانان را با اندوهی جانکاه مواجه کرد.

او که در زندگی به سان جدّش حضرت موسی بن جعفر علیه السلام به طاغوت عصر خود مبتلا شده بود، پس از وفات نیز به سرنوشت جدۀ مظلومه اش حضرت زهرا سلام الله علیها مبتلا گشته و در نیمه های شب با حضور مأموران امنیتی بعث، پیکر پاکش غریبانه و مظلومانه و بدون تشییع، پس از نماز توسط حضرت آیت الله حاج سید علی سیستانی بوسیلۀ چند تن از شاگردان و یارانش در مسجد خضرا به خاک سپرده شد.

با انتشار خبر وفات ایشان گرچه با اعلام حکومت نظامی در نجف و کوفه و آماده باش نیروهای نظامی در بغداد و شهرهای مرکزی و جنوبی عراق، از برپایی هر گونه مراسمی جلوگیری به عمل آمد؛ اما از نخستین ساعات بامداد روز نهم صفر صدای قرآن در تمام نقاط ایران طنین انداز شد و از سوی دولت جمهوری اسلامی سه روز عزای عمومی اعلام گردید و در و دیوار شهرها و روستاها سیاه پوش شده و مردم به نوحه خوانی و عزاداری پرداختند.

در کشورهای مختلف جهان، از هند و کشمیر و افغانستان و پاکستان و بنگلادش و کویت و سوریه و لبنان و امارات خلیج فارس گرفته تا آمریکا و کانادا و انگلیس و تایلند نیز محافل یادبود مختلفی برگزار شد.

و براستی او با این همه خدمات و آثار جاویدان نمرده و هرگز نخواهد مرد که:« العُلَماءُ باقُونَ ما بَقِی الدهرُ، أَعیانُهم مَفقودَة، و أَمثالُهُم فی القُلُوبِ مَوجودَة»

در پایان، پیام حضرت آیت الله العظمی خامنه ای را به مناسبت ارتحال ایشان می آوریم:

« بسم الله الرحمن الرحیم»


با تأسف و تأثر فراوان باخبر شدیم که عالم جلیل القدر و فقیه عظیم الشأن حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابو القاسم خویی مرجع تقلید بزرگوار روز گذشته دار فانی را وداع گفته و به جوار رحمت حق رحلت نمودند.

این حادثه برای جهان اسلام مخصوصا حوزه های علمیه مصیبتی است آن عالم بزرگ بقیۀ سلف صالح و یکی از پرچمداران علوم اسلامی و یکی از مراجع بزرگ تقلید دوران معاصر بود.

ایشان در بسیاری از علوم اسلامی رایج در حوزه های علمیه از اساتید مسلم و کم نظیر به حساب می آمد. فقیهی بزرگ و اصولی ای عمیق و مفسری نوآور و رجالی ای صاحب مکتب و متکلمی زبردست بود.

آثار علمی ارزشمند این مرد بزرگ به دهها جلد کتاب در فقه و اصول و تفسیر و رجال منحصر نمی شود. هزاران شاگرد تربیت یافته در حوزۀ دروس غنی و سرشار او هم اکنون در همۀ بلاد اسلامی منتشرند.

این بزرگوار یکی از نخستین کسانی بود که پس از شروع نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) حوزۀ علمیۀ نجف را به اهمیت حوادث ایران متوجه ساخت و سعی و کوششی ارجمند در همراهی با حرکت عظیم روحانیت و مردم در ایران مبذول کرد.

در نهضت خونین مردم عراق در رمضان سال 1412 هجری قمری، قطب اصلی نهضت و مرکز صدور حکم قیام اسلامی بود و به همین جهت پس از سرکوب شدن این نهضت به وسیلۀ رژیم خونخوار بعثی، این کهن مرد دانشمند مورد آزار و شکنجه و اهانت مأموران سنگدل بعثی قرار گرفت و در معرض خطر جدی واقع شد و پس از آنکه به فضل الهی از خطر نجات یافت تا مدتها در شرایط سخت زیر نظر مأموران بعثی قرار داشت.

عمر طولانی و پر برکت این مرد بزرگ که نزدیک به یک قرن امتداد یافت سرشار از آزمایش های الهی و نمایشگر سعی و تلاش یک انسان مؤمن و پرهیزگار است.

اینجانب مصیبت درگذشت این مرجع بزرگوار تقلید را به حضرت بقیة الله الأعظم ارواحنا فداه و جهان تشیع، مخصوصا به حوزه های علمیه و علما و فقهای بزرگ و نیز به خانوادۀ محترم و فرزندان ایشان و همۀ دوستداران و مقلّدین ایشان تسلیت می گویم و رحمت و فضل و مغفرت الهی را برای ایشان مسئلت می نمایم.

یکشنبه 9 صفر 1413

«سید علی خامنه ای»