رفتن به قبرستان و زیارت قبور اموات چه فایده ای دارد؟ آیا پیامبر اجازه فرموده اند؟
به گزارش سرویس دینی جام نیـوز، از روایات فریقین استفاده می شود که زیارت قبور مومنین دارای سه فایده است که به اختصار به آن اشاره می کنیم.
1- زیارت قبور مردگان باعث عبرت و پند زیارت کننده می شود و از خواب غفلت
که بسیاری از انسان ها گرفتار آن هستند بیدار می شود و آگاه می گردد که
زندگی دنیا برای همیشه باقی نیست و دست او روزی از این دنیا کوتاه می شود و
آنچه باقی و ماندگار است عمل صالح می باشد و از این جهت تلاش می کند که
دست از حرص و آز و طمع بردارد و با اعمال نیکو و رفتار شایسته خود را
آماده ملاقات پروردگار نماید.
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) در این باره می فرمایند:
زوروا القبور فانها تذکرکم الاخرة.{1}
«قبرها را زیارت کنید، زیرا موجب یادآوری آخرت و قیامت می گردد»
همچنین در روایت دیگری{2} آن حضرت می فرماید زیارت قبور مایه یادآوری مرگ می گردد.
2- زیارت قبر مؤمن و قرائت قرآن و فاتحه و دعاء در نزد قبر او، موجب خشنودی
و مغفرت آن مؤمن می شود زیرا او از ثواب این اعمال بهره مند و منتفع می
گردد و از این جهت وقتی کسی به زیارت آنها می رود خوشحال می شود.
در روایتی از امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) می فرماید:
زوروا موتاکم فانهم یفرحون بزیارتکم{3}
«مردگانتان را زیارت کنید و همانا آنها با زیارت شما خوشحال می شوند.
3- زیارت قبور علاوه بر ثوابی که برای مرده دارد پاداش فراوانی نیز برای
زیارت کننده دارد که ما به برخورداری از مغفرت و رحمت الهی می گردد.
امام رضا (علیه السلام) در این رابطه می فرمایند:
من اتی قبر اخیه ثم وضع یده علی القبر و قرأ انا انزلناه فی لیلة القدر سبع مرّات امن یوم الفزغ الاکبر{4}
«آن کس که به نزد قبر مؤمن برادر آید و دستش را بر قبر گذارد و هفت مرتبه انا انزلنا فی لیلة القدر بخواند خداوند او را در روز قیامت «فزع اکبر» ایمن سازد» و نیز آن حضرت فرمود هر کس چنین کند خداوند او و صاحب قبر را بیامرزد.{5}
بنابراین بر مسلمانان است که در هر فرصتی به زیارت قبور مومنین به ویژه
بستگان و ذی الحقوق بشتابند تا بدین وسیله مشمول رحمت و مغفرت الهی گردند و
موجبات خشنودی آنان که در زیر خروارها خاک آرمیده اند را فراهم نمایند و هم خود از این وادی آرام و خاموش درس های لازم را فراگیرند.
اما در رابطه با بخش دوم سؤال می گوییم که روایات این فواید سه گانه را اختصاص به مردان نداده اند بنابراین از عمومیّت و شمول این روایات استفاده می شود که زنان علاوه بر این از روایات شیعه و سنی استفاده می شود که فاطمه دختر رسول گرامی اسلام هر هفته برای زیارت قبر عموی بزرگوار خود حمزه به احد می رفت و در کنار قبر او نماز به جا می آورد و برای آن شهید بزرگوار رحمت و مغفرت الهی را مسئلت می نمود.{6}
همچنین براساس روایات اهل سنت رسول خدا (ص) به همسرش نحوه زیارت قبور را آموزش داد و فرمود به هنگام زیارت قبر بگوید: السلام علی اهل الدیّار من المومنین و المسلمین یرحم الله المستقدمین منا و المستاخرین و انا ان شاءالله بکم لاحقون{7} و عایشه نیز به زیارت قبور می رفت{8} و از سوی دیگر از علماء اهل سنت در روایت «لعن رسول الله زورات القبور{9}» نهی کراهتی می دانند، مؤلف کتاب مفتاح الحاجة که شرح صحیح این ماجد است می گوید:
«علماء درباره نهی پیامبر بر دو قولند که آیا نهی تحریمی است یا کراهتی ولی
اکثر آنان معتقدند که زن در صورتی که از فتنه مطمئن باشد می تواند به
زیارت قبر برود{10}.
البته نکته ای که در اینجا قابل توجه است این است که زنان باید به هنگام
زیارت اهل قبور از سرو صدا و گریه های بلند و نیز از مخلوط شدن با مردان
نامحرم پرهیز نمایند از این رو برخی از فقهاء زیارت قبور را برای خانم
های جوان در صورتی تجویز کرده اند که اختلاط وقاری همراه نباشد مؤلف کتاب
الفقه علی المذاهب الاربعه {11} می نویسد:
همچنان که زیارت قبور برای مردان جایز است برای زنان پیری که خوف فتنه
نسبت به آنان نیست، نیز جایز است البته در صورتی که همراه ناله و فریاد
نباشد که در این صورت حرام است اما نسبت به زنان جوانی که بر خروج آنها
فتنه و فساد مترقب می شود حرام است.
علامه محمد امین معروف به ابن عابدین از فقهاء بزرگ اصناف می گوید:
قول صحیح تر این است که زیارت قبور توسط زنان جایز است در شرح به یقین
رسیده است که کراهت دارد به همان دلیل که مسئله تشییع جنازه گفته شد و
دیگری گفته اگر زیارت قبور توسط زنان برای تازه شدن حزن و گریه و ناله
باشد همچنان که عادت زنان است جایز نیست و حدیث «لعن الله...»،
نیز بر همین صورت حمل شده است ولی اگر این زیارت برای عبرت گرفتن و طلب
رحمت برای مرده باشد بدون اینکه گریه کند و ترک به قبور صالحان جوید،
اشکالی ندارد و در صورتی که پیر باشند و اگر جوان باشند کراهت دارد همچنان
که حاضر شدن آنها در مساجد برای نمازجماعت کراهت دارد.
آیت الله سید محمد کاظم یزدی در کتاب مشهور خویش عمدة الوثقی پیرامون زیارت قبور چنین می گوید:{12}
زیارت قبور مؤمنین و سلام بر آنها به این که بگوید «السلام علیکم یا اهل الدیار...»
و قرائت قرآن و طلب رحمت و مغفرت برای آنان به ویژه در در روز دوشنبه و
پنجشنبه و به خصوص در عصر این دو روز و صبح شنبه برای مردان و زنان به شرطی
که بدون جزع و همراه صبر باشد مستحب است.
در پایان اشاره به این مطلب نیز لازم است که در پاسخ این پرسش علاوه بر
آنچه بیان گردید، از کتاب و سنّت میتوان بهره جست و فعل صحابه نیز بر آن
بوده:
الف - قرآن کریم: «ولو انهم اذا ظلموا انفسهم جأوک...».{13}
«اگر به خود ستم کردند، سراغ تو می آیند و استغفار می کنند و تو ای محمد، برای آنان طلب مغفرت کنی...»
این آیه به زیارت پیامبر(صلی الله علیه و آله) در حیات و ممات تشویق می
کند؛ چنان که سبکی می گوید: علما از این آیه عمومیت؛ یعنی زمان حیات و
وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله) را استفاده کرده اند، چون طبق روایات
از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل شده: «حیاتی خیر لکم تحدثون و نحدث لکم و وفاتی خیر لکم تعرض علیّ أعمالکم...»{14}
ب - سنت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله):
روایات و احادیث بسیاری از رسول الله (صلی الله علیه و آله) در تشویق به زیارت قبر شریف خود، پس از رحلتش، نقل شده است : «من زار قبری وجبت له شفاعتی».{15}
ج - فعل صحابه :
عبدالرزاق و بیهقی و ابن عبدالبر روایت کرده اند که حضرت فاطمه زهرا (سلام
الله علیها)، هر جمعه به زیارت قبر عموی خود حضرت حمزه می رفت و در آن جا
نماز می خواند و گریه می کرد، حاکم نیشابوری می گوید : سند و راویان
این حدیث تماماً ثقه هستند.{16}
**************************
پی نوشت:
[1].سوره نسأ، آیه 64/
[2].طرح التثریب، ص 297/
[3].السنن الکبری، ج 5، ص 245/
[4].مصنف عبدالرزاق 3: 572 - مستدرک حاکم،ج 1، 377 - السنن الکبری 4، 131 -
تمهید شرح مولا، 3، 234 - و از خلیفه ثانی و عبدالله بن عمر نیز نقل شده
که به هنگام بازگشت از سفر، ابتدأ قبر پیامبر(ص) را زیارت می کردند، شفأ
السقام، ص 44 و وفأ الوفأ 4، 1340/
[1]. صحیح ابن ماجه، ج1، باب ما جاء فی زیارة القبور، ص113.
[2]. صحیح مهم، ج3، باب «استئندان لنبی و به عزوجل فی زیارة قبرامه»، ص65.
[3]. وسائل الشیعه، ج2، کتاب الطهارة، باب 54، حدیث5.
[4]. وسائل الشیعه، ج2، کتاب الطهارة، باب 57، حدیث1.
[5]. وسائل الشیعه، ج2، کتاب الطهاره، باب 57، حدیث5.
[6]. مستدرک حاکم، ج1، ص277، وسائل الشیعه، ج2، کتاب الطهارة، باب5، ج2.
[7]. صحیح مسلم، ج3، باب ما یقال عند و حول القبور، ص64.
[8]. صحیح ترندی، ج4، کتاب الجنائز، باب ما جاء فی زیارة القبور، ص275.
[9]. صحیح ابن ماجد کتاب الجنائز باب ما جاء فی النهی عن زیارة النساء القبور، ج1، ص478.
[10]. حواشی ابن ماجه، ج1، ص114. طبع هند.
[11]. الفقه علی المذاهب الاربعه، ج1، ص540.
[12]. عروةالوثقی، ج1، فصل فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده، مسئله 35.
[13].سوره نسأ، آیه 64/
[14].طرح التثریب، ص 297/
[15].السنن الکبری، ج 5، ص 245/
[16].مصنف عبدالرزاق 3: 572 - مستدرک حاکم،ج 1، 377 - السنن الکبری 4، 131
- تمهید شرح مولا، 3، 234 - و از خلیفه ثانی و عبدالله بن عمر نیز نقل شده
که به هنگام بازگشت از سفر، ابتدأ قبر پیامبر(ص) را زیارت می کردند، شفأ
السقام، ص 44 و وفأ الوفأ 4، 1340.