سیری در مقاتل
یکی از منابع معتبر در خصوص جریان کربلا "اللهوف علی قتلی الطفوف" از تالیفات مشهور سید بن طاووس است.
به گزارش سرویس دینی جام نیوز، یکی از منابع معتبر در خصوص جریان کربلا
"اللهوف علی قتلی الطفوف"، به معنای آه و ناله بر کشتگان کربلا، نام کتاب
مقتلی است درباره شهدای کربلا که از تالیفات مشهور سید بن طاووس، علی بن
موسی بن محمد بن طاووس (589-664 هـ ) می باشد. این کتاب به فارسی نیز
ترجمه شده است، به نام "آهی سوزان بر مزار شهیدان" از سید احمد فهری.
ترجمه های فارسی دیگری نیز انجام شده که در انتها به آنها اشاره می شود.
در این نوشتار ابتدا به معرفی اجمالی مؤلف این کتاب یعنی "سید بن طاووس" و در ادامه به معرفی کتاب"لهوف" می پردازیم.
آشنایی با سید بن طاووس
اسم و لقب
عالم گران قدر، مرحوم سید بن طاووس نامش علی بود، و لقب شریف او "رضی
الدین" و کنیه اش ابو القاسم؛ و بدان جهت که یکی از نیاکانش دارای چهره ای
زیبا بود، اما پاهایش با آن سیمای نیکو هماهنگی نداشت، و پاره ای او را
به طاووس پر نقش و نگار و خوش منظر تشبیه نمودند، به "سید بن طاووس" شهرت
یافت.
خاندان
او از سوی پدر از حسن دوم، فرزند دومین امام نور حضرت مجتبی علیه السلام -
که به فاطمه، دخت ارجمد عمویش، حسین علیهالسلام ازدواج نمود - ریشه و
تبار دارد و نسب وی به او می رسد، و از سوی مادر به یک خاندان دانشور و
دانشمند و ریشه دار؛ چرا که مادرش، دختر "ورام" صاحب کتاب "تنبیه الخواطر"
است که به (مجموعه ورام) مشهور است. افزون بر این، مادر پدرش نیز نواده
مرحوم شیخ طوسی است.
این بزرگوار در پانزدهم محرم در سال 598 در شهر تاریخی و عالم خیز حله در
عراق ولادت یافت، و پس از رشد و پشت سر نهادن خردسالی در همان جا در محضر
پدرش، "سعد الدین موسی"، و نیای بزرگوارش "ورام بن ابی فراس نخعی" به آموزش
دانش و کسب بینش پرداخت و پایه های شخصیت فکری و علمی و تربیتی اش به
دست این دو انسان خود ساخته - که از اساتید دوران کودکی نوجوانی اش بودند -
ریخته شد.
ابن طاووس دارای سه برادر نیز بود:
شرف الدین أبوالفضل محمّد
عزّالدّین حسن.
جمال الدّین أبوالفضائل احمد پدر غیاث الدّین عبدالکریم.
همسر و فرزندان
ابن طاووس با زهرا خاتون دختِ وزیر شیعی ناصر بن مهدی ازدواج فرمود، و
بدین ازدواج راغب نبود، چه وصلت با چنین خانواده ها گرایش به دنیا را در
پی دارد. و ما از حال مشارالیها اطلاع کافی نداریم. ما نمی دانیم آیا او
برای سیّد فرزندی آورد یا خیر. فرزندان معروف سیّد همگی از امّ ولدها
بودند.
نخستین فرزند سیّد در 9 محرّم 643 هـ ق. در حلّه متولّد گردید، و فرزند دوم سیّد در 8 محرّم سنه 647 در نجف به دنیا آمد.
ابن طاووس چهار دختر داشت که نام دو نفر آنها در کتابها آمده است: شرف الاشراف، فاطمه.
سیّد همواره از دخترانش با مباهات یاد می کرد، زیرا قرآن را از حفظ
داشتند. شرف الاشراف در 12 سالگی و فاطمه پایین تر از 9 سالگی قرآن را حفظ
نمودند، و سیّد دو نسخه قرآن برای آن دو وصیت کرد.
تحصیلات
سید بن طاووس پس از این نوجوانی به بغداد و نجف رفت و در آنجا به کسب دانش
و کمال همت گماشت؛ از آن جا به کربلا و کاظمین و شهر تاریخی سامرا رفت، و
مدتها در این شهر اقامت گزید، و سرانجام به زادگاه خویش بازگشت و مدتی دیگر
در آن جا به آموزش و تربیت شاگردان و رهبری امور مذهبی و دینی و فرهنگی
جامعه خویش و خدمت به دین و دفتر و عبادت و بندگی خدا روزگار گذرانید.
مرحوم سید بن طاووس مرد دانش و بینش بود، و در زندگی علمی و فرهنگی اش
بسیار پرتلاش و کوشش. او فرهنگ ساز و فرهنگ بان روزگار خویش بود، و در آن
روزگار که از امکانات چاپ اثری نبود، کتابخانه ای داشت که فراتر از 1500
جلد از کتاب های مهم - که از منابع اصلی به شمار می رفتند - در آن جا
نگاهداری می شد و مورد بهره برداری بود.
درایت و هوشمندی او
واقعیت این است که آگاهی دقیق از زندگی مرحوم "سید بن طاووس" به ویژه بعد
سیاسی و اجتماعی حیات او برای پژوهشگران کاری بسیار دشوار است؛ به ویژه که
بسیاری از دانشمندان سیره نویس و دوستداران او، نامبرده را برترین و
وارسته ترین و پروا پیشه ترین عالم روزگار خویش و سرآمد معاصرانش در
زندگی، و صاحب کرامات و مفتخر به دیدار جان جانان، حضرت مهدی (ع) یافته
اند، اما پاره ای نیز در حیات سیاسی اش بر او خرده گرفته اند که چرا با
دختر وزیر شیعه مذهب روزگارش (ناصر بن مهدی) ازدواج نمود؟ و یا چرا مقام
نقابت و سرپرستی سادات و علویان را از سوی مغول ها پذیرفت؟ و یا چرا با
آخرین خلیفه عباسی روابط دوستانه داشت؟
و این موارد را - گرچه سید ناخواسته و ناگزیر از آن ها بود، و زیر فشار
طاقت فرسایی قرار داشت – رگه هایی از گرایش به دنیا و نوعی سستی در برابر
قدرت اشغالگر و یا استبدادگران روزگارش پنداشته اند.
اما به باور ما از فراز و نشیب زندگی او چنین دریافت می گردد که یکی از
ویژگی های سید، درایت سیاسی و هوشمندی اجتماعی و ژرف نگری دینی اوست؛ که
به برکت آن، به قدرت های سیاسی روزگار خویش اجازه نداد تا از دانش و
اعتبار مذهبی او پلی برای رسیدن به جاه طلبی های سیاسی و هدف های
ظالمانه خویش بسازند و او را بسان پاره ای از سوداگران و زهد فروشان، به
ماشین امضاء و یا توجیه المسائل برای استبداد و خودکامگی خویش تبدیل سازند.
در این زمینه به دو قضیه اشاره می کنیم:
1) یکی از بیدادگران روزگارش او را در فشار نهاد تا ریاست دستگاه قضایی
آبرو باخته استبداد عباسی را بپذیرد، تا بیدادگران در پوشش وجاهت او،
مبارزان راه آزادی را از سر راه بردارند؛ اما او، از آن جایی که می دانست
استبدادگران، هرگز به داوری و قضاوت عادلانه و آزادمنشانه تن نخواهند داد و
دستگاه قضایی و داوری ملی و برخوردار از استقلال راستین و عمل کننده به
قانون و پاسدارنده ی حقوق و امنیت انسان ها، به ویژه امنیت مخالفان
استبداد و اختناق را نخواهند پذیرفت، و آن را ابزار سلطه و سرکوب و ماشین
امضاهای بیدادگرانه شخصی و باندی و ابزار سرکوب می خواهند، نه یک سیستم
قضایی بی طرف و حقگرا و داور عادل و لایق و آزادمنش میان نهاد قدرت و
مردم؛ در برابر پافشاری خلیفه خود کامه عباسی ایستاد و گفت: جناب خلیفه!
من پنجاه سال است که در کشمکش میان روشنگری عقل و وجدان و وسوسه دل در
دنیای وجود خود، هنوز نتوانسته ام به یک قضاوت و داوری جدی و قاطع و
عادلانه و به سود دستگاه خرد و اندیشه و وجدان خویش دست زنم و سعادت خویشتن
را تأمین نمایم، و هنوز هم با خود درگیر هستم؛ با این وصف، چگونه میتوانم
بر کرسی قضاوت بنشینم و میان بندگان خدا و در مورد حقوق آنان داوری کنم؟
نه! برو این دام بر مرغ دگر نه...
2) و نیز آن بزرگوار در برابر فشار مغول ها برای پذیرش نقابت و مدیریت و
سرپرستی امور علویان، تا آن جایی <نه!> گفت که جانش به خطر افتاد و
به ناگزیر پذیرفت، اما در همان حال هم، در اندیشه حقوق و آزادی و امنیت و
کرامت بندگان خدا بود، تا هر آن چه برایش ممکن است حقوق و امنیت مردم را
پاس دارد و دست دژخیمان استبداد و ارتجاع را از سر آنان کوتاه کند.
اساتید
ابن طاووس در حلّه نشو و نما یافت و مقدّمات را در آن جا فراگرفت. او تا
سال 602 در حلّه بود و نزد اساتید زیادی تلمّذ نمود و از جمعی دیگر اجازه
گرفت، که از جمله ایشانند:
1) پدرش سعدالدین موسی.
2) جدّش ورام بن ابی فراس نخعی. آنگونه که ابن طاووس میگوید پدر و جدّش
ورام در تربیت وی بیشترین اهتمام را نموده، تقوی و تواضع را بدو آموختند.
3) ابوالحسن علی بن یحیی الخیاط - الحناط - سوراوی حلّی
4) حسین بن احمد سوراوی
5) اسعد بن عبدالقادر
6) محمّد بن جعفر بن هبه اللَّه
7) حسن بن علی الدّرابی
8) محمّد السوراوی
9) محمّد بن معد الموسوی
10) فخار بن معد الموسوی
11) حیدر بن محمّد بن زید الحسینی
12) سالم بن محفوظ بن عزیزه الحلی
13) جبرئیل بن احمد السوراوی
14) علیّ بن الحسین بن احمد الجوانی
15) حسین بن عبدالکریم الغرویّ
16) محمّد بن عبداللَّه بن علیّ بن زهره الحلبی.
ابن طاوس نزد اساتیدی غیر شیعه تلمذ کرد و از آنان اجازت گرفت و فضیلت شیعه را در روایت از آنان توجیه فرمود، که از جمله آنانند:
1) محمّد بن محمود النجّار
2) مؤیّدالدّین محمّد بن محمّد قمی.
تألیفات سید بن طاووس
سیّد تألیفاتی سودمند در علوم گوناگون دارد که از آن جمله است:
1) الامان من اخطار الأسفار والزمان، 2) أنوار اخبار أبی عمر الزاهد، 3)
الأنوار الباهره فی انتصار العتره الطاهره، 4) الأسرار المودعه فی ساعات
اللیل والنهار، 5) أسرار الصلوه و أنوار الدعوات، 6) ثمرات المهجه فی مهمات
الاولاد، 7) البشارات بقضاء الحاجات علی ید الأئمة بعد الممات، 8) الدروع
الواقیة من الاخطار، 9) فلاح السائل و نجاح المسائل فی عمل الیوم و اللّیل،
10) فرج المهموم فی معرفت الحلال و الحرام من علوم النجوم، 11) فرحت
الناظر و بهجت الخواطر، 12) فتح الأبواب بین ذوی الالباب و ربّ الأرباب فی
الاستخاره و ما فیها من وجوه الصّواب، 13) فتح الجواب الباهر فی خلق
الکافر، 14) غیاث سلطان الوری لسکّان الثری، 15) الإبانه فی معرفة أسماء
کتب الخزانة، 16) إغاثه الداعی و إعانه الساعی، 17) الإجازات لکشف طرق
المفازات، 18) الإقبال بالأعمال الحسنة، 19) الإصطفاء فی أخبار المملوک و
الخلفاء، 20) جمال الأسبوع فی العمل المشروع، 21) الکرامات، 22) کشف المحجه
لثمره المهجه، 23) لباب المسرّه من کتاب ابن أبی قرّه، 24) الملهوف علی
قتلی الطفوف، 25) المنامات الصادقات، 26) سالک المحتاج إلی مناسک الحاجّ،
27) المضمار للسباق واللحاق بصوم شهر إطلاق الأرزاق وعتاق الأعناق، 28)
مصباح الزائر و جناح المسافر، 29) مهج الدّعوات و منهج العنایات، 30)
محاسبة النفس، 31) المهمات فی إصلاح المتعبد وتتمّات لمصباح المتهجّد، 32)
المجتنی من الدعاء المجتبی، 33) مختصر کتاب ابن حبیب، 34) المنتقی فی العوذ
و الرّقی، 35) المواسعة والمضایقة، 36) القبس الواضح من کتاب الجلیس
الصالح، 37) ربیع الألباب، 38) ریّ الظمآن من مرویّ محمّد بن عبداللَّه بن
سلیمان، 39) روح الأسرار و روح الأسمار، 40) السعادات بالعبادات الّتی لیس
لها أوقات معیّنات، 41) سعد السّعود للنفوس، 42) شفاء العقول من داء
الفضول فی علم الأصول، 43) التّحصیل من التّذییل، 44) التّحصیل من أسرار
مازاد من أخبار کتاب الیقین، 45) التمام لمهام شهر الصّیام، 46) تقریب
السالک إلی خدمت المالک، 47) الطرائف فی معرفت مذاهب الطّوائف، 48) التراجم
فیما نذکره عن الحاکم، 49) التعریف للمولد الشریف، 50) التّشریف بالمنن فی
التعریف بالفتن، 51) التّشریف بتعریف وقت التکلیف، 52) التّوفیق للوفاء
بعد تفریق دارالفناء، 53) طُرَفٌ من الأنباء و المناقب فی شرف سیّد
الأنبیاء و عترته الأطایب، 54) الیقین فی اختصاص مولانا علیّ علیه السلام
بإمراه المؤمنین، 55) زهر الربیع فی أدعیه الأسابیع.
وفات
سید بن طاووس پس از سالها تلاش و کوشش علمی درسال 664 از هجرت، در حالی که
75 بهار از عمر ارزشمندش می گذشت، جهان را بدرود گفت و با وصیت خودش در
جوار امیرمؤمنان در نجف آرمید.
آشنایی با کتاب لهوف
در مورد شخصیت والای حسین علیهالسلام و رویداد غمبار و جاودانه عاشورا،
تاکنون مقالات بی شمار و کتابهای بسیاری نوشته شده، و دانشمندان و
پژوهشگران قرون و عصار در گذر زمان هر کدام از زاویه ای به این پدیده بی
نظیر و این رویداد استبداد ستیز نگریسته، و هر کدام درباره ی بعدی از
ابعاد گوناگون فکری، فرهنگی، عقیدتی، اجتماعی، سیاسی، حماسی، عاطفی، حقوقی،
اخلاقی و انسانی آن به کند و کاو نشسته و به تناسب کشش فکری خویش، درسها
آموخته و قطره ای از آن دریای مواج را برای دیگران به ارمغان آورده اند؛
اما در میان کتابهایی که در این مورد نگارش یافته، این کتاب دارای
امتیازات ویژه ای است:
1- این کتاب در میان همه کتابهای که رویداد جانسوز عاشورا را به تابلو می
برند، به گونه ای ادیبانه، هنرمندانه و جالب نگارش یافته است، که ضمن
رعایت گزیده نگاری و سنجیده نویسی، از جامعیت، کمال و رسایی ویژه ای
بهره ور است؛ چرا که نویسنده دانشمند آن در همین کتاب کم حجم، افزون بر
جریان ولادت حسین علیه السلام و پیشگویی پیامبر از آینده جامعه و رویداد
تکان دهنده شهادت آن حضرت، همه مطالب حساس و نکات مهم رویداد کربلا را،
از همان آغاز شکل گیری جنبش استبداد سیتز و آزادی خواهانه عاشورا در مدینه
تا هجرت پیشوای آزادی به همراه خاندانش به مکه و عراق، رویدادهای جانسوز
کربلا و فداکاری شگفت آور یاران و خاندان حسین علیه السلام منطق اصلاح
طلبانه و انسانی آن حضرت، منطق خردستیز و خشونت کیش و تاریک اندیش استبداد
اموی، تا اسارت خاندان پیامبر و بازگشت آنان به مدینه پس از رساندن پیام
آزادی خواهانه عاشورا و روشنگری شور آفرین و شعور انگیز امام سجاد علیه
السلام، دختران فرزانه و اندیشمند و پر معنویت فاطمه علیها السلام و دیگر
اسیران آزادی بخش آل رسول، همه و همه را به صورت فشرده، اما گویا و جالب
گزارش می کند.
2- امتیاز دیگر این کتاب در نوع خود این است که چارچوب مطالب و گزارش آن
از سخنان پیامبر، از کلمات و خطبه های پیشوای آزادی در مراحل گوناگونی
جنبش استبدادستیز عاشورا، از مبارزه ها و موضع گیری های سرشار از شجاعت و
دریات امام سجاد علیه السلام از ظهر عاشورا تا پایان زندگی پر برکت آن
حضرت، از سخنرانی های شورانگیز و شعور آفرین زینب در مراحل گوناگون همراهی
با حسین علیه السلام و نیز پیام رسانی اش در کوفه و شام و...
و نیز از سخنان دیگر دختران خداجو و ستم ستیز فاطمه علیها السلام و دیگر
اسیران آزاده و مجاهدتهای تحسین بر انگیزه و بی نظیر آنها شکل گرفته است؛
که اینها امتیازات بزرگی است.
3- اثر گذاری عمیق این کتاب در دلها و درانگیزش عواطف و احساسات پاک حسین
شناسان و حسین دوستان و کمال جویان و آشنایان با فرهنگ شعور آفرین و
شورانگیز عاشورا، که به نظر می رسد از معنویت مو اخلاص مرحوم "سید بن
طاووس" نشان دارد.
4- این کتاب در نظر نویسندگان و پژوهشگران از اعتبار ویژه ای برخوردار
است، و اینک قرنهاست که به عنوان یکی از معتبرترین منابع و اسناد روایی و
تاریخی این رویداد بزرگ شناخته شده است.
5- و سرانجام این که اعتماد و اطمینان گسترده عالمان مذاهب اهل بیت به
نویسنده پارسا و پرواپیشه این کتاب، مرحوم "سید بن طاووس" و بزرگداشت
مقام پرفراز علمی و فقهی او، و احترام به موقعیت بلند اخلاقی و معنوی و
اعتراف به بینش ژرف دینی آن بزرگوار، از قرن هفتم تا کنون، امتیاز چهارم
این کتاب است که آن را در میان منابع مهم رویداد جانسوز نینوا، برجسته و
ممتاز ساخته است.
نام کتاب
این کتاب با نامهای مختلف آمده و تمام آن به اختلاف نسخه ها و خود مؤلف
بازمی گردد، زیرا مؤلف برای کتب خود اسامی گوناگون، یا نامی واحد را با
تغییر برگزیده است. اسامی کتاب حاضر آن گونه که در خطیها و منابع آمده به
این شرح است:
1 - اللهوف علی قتلی الطفوف.
2 - الملهوف علی قتلی الطفوف.
3 - الملهوف علی قتل الطفوف.
4 - اللهوف فی قتلی الطفوف.
5 - الملهوف علی أهل الطفوف.
6 - المسالک فی مقتل الحسین علیه السلام آن گونه که بر جلد برخی نسخه ها
آمده، بر این اساس که ابن طاووس در مقدمه اش می گوید: و آن را بر سه مسلک
وضع کردم.
شیخ طهرانی در الذریعه 223 / 22 اللهوف علی قتل الطفوف را اشهر میداند.
انگیزه تألیف کتاب
سید بن طاووس در مورد انگیزه خویش از تألیف این کتاب می نویسد: از انگیزه
های نگارش این کتاب این است که من آن گاه که کتاب "مصباح الزائر و جناح
المسافر" را گرد آوردم، دیدم آن کتاب در بردارنده بهترین فرازهای زیارت
ها و دعاها و نکته های برگزیده ای است که زائران به هنگام زیارت می
توانند با بهره وری از آن، آن ها را به انجام رسانند، و این کتاب آنان
را از به دوش کشیدن بسیاری از کتاب های کوچک و بزرگ بی نیاز می سازد، از
این رو با دیدن کارآیی آن کتاب به این اندیشه رفتم که دارنده آن کتاب، به
کتاب دیگری برای سوگواری امام حسین علیه السلام و یاران فداکارش نیاز دارد
تا او را از جابجا کردن کتاب های بسیاری در این مورد بی نیاز گردانده، و
پاسخگوی نیازش باشد، بر این اساس کتاب حاضر را به صورت فشرده نوشتم؛ و با
این وصف مطالب جانسوز این کتاب کافی است که درهای غم و اندوه را بر روی
سوگواران آگاه و عاشق و پر اخلاص بگشاید، و مردم با ایمان و کمال طلب را
رستگار سازد.
در این کتاب در قالب واژهها و جمله ها و صفحاتی نه چندان طولانی، حقایق
ارزشمند بسیاری را گنجانیدم و نام آن را "الملهوف علی قتلی الطفوف"
برگزیدم.
ساختار کلی کتاب
مطالب این کتاب را در سه بخش تنظیم شده که به این شرح است:
1- رویدادهای پیش از شهادت پیشوای آزادی.
2- رویدادهای روز شهادت.
3- و دیگر رویدادهای پس از آن روز جاودانه و الهام بخش، که یکی پس دیگری خواهد آمد.
محتوای کتاب
بخش اول: نگاهی به رویدادهای پیش از شهادت.
زاد روز عدالت خواهی و ستم ستیزی، پیام آن رویای شگفت انگیز، فرود فرشته
های دوازده گانه، پس از دو بهار، دو سخن تاریخ ساز پیامبر، آن ورق پاره
شوم، رایزنی با شیطان کهنه کار استبداد، مخالفت با نهان کاری و تصمیم بدون
حضور مردم، فساد ستیزی نهضت حسین، استبداد ستیزی نهضت حسین، هجرت هدفدار و
تاریخ ساز، کج فهمی، درباره روح پیام و هدف عاشورا، به سوی خانه خدا،
دیدارها و دیدگاه ها، مبارزه با بلای فساد و استبداد، نشست مردم کوفه و
روشنگری یکی از مخالفان استبداد، پیام دعوت و دادخواهی، نامه های بی شمار
دعوت، آخرین نامه، سفیر آزادگی و پروا، بیعت خود جوش و همگانی مردم با سفیر
آزادی، تلاش تخریبی هواداران استبداد، اما خبرهای بصره، پاسخ گروه بنی
حنظله، پاسخ گروه بنی سعد، پاسخ فرزندان بنی عامر، پاسخ به نامه پیشوای
آزادی، دعای امام حسین، فضای تیره و تار و اشتباه محاسبه، آغاز خشونت و
وحشیگری عبید در کوفه، سفیر آزادی در سرای "هانی"، غروب گرفته و غمزده،
رویارویی هانی با عبیدالله، جاسوس خیانت پیشه، به خدا چنین نخواهد شد،
شقاوت عبیدالله نسبت به هانی، پاداش خدمت به استبداد، بلای ناآگاهی و
مسئولیت ناشناسی، حرکت دفاعی مسلم، بانویی آزاده و آگاه، پیکار دلیرانه
مسلم، رویارویی سفیر آزادی با دژخیم استبداد، پرونده سازی رسوا، درماندگی و
ناسزاگویی عبید، شهادت جانسوز سفیر آزادی، شهادت میزبان فداکار، گزارش
سرکوب جنبش آزادی خواهانه به یزید، دل های مردم با شماست اما....، هر کس
آماده فداکاری در راه عدالت و آزادی است، پاسخ روشنگرانه به دو پیشنهاد
خیرخواهانه، چرا او به همراه پیشوای آزادی نرفت، دیدار با فرشتگان، گروه
هایی از جنیان توحید گرا، با کاروان داران، شیوه ظالمان، با جوان اندیشمندش
علی، چرا هجرت، زهیر در بوته آزمون، اینک هنگامه وداع است، در سوگ سفیر
آزادی، پیک سرفراز، حق گویی در برابر بیداد یا برترین جهاد، پیشقراولان
سپاه یزید، نامه شوم عبید به حر، آیا نمی بینید که به حق و عدالت عمل
نمیکند، واکنش یاران حسین، بار بگشائید این جا کربلاست، هان ای روزگار،
هان ای جان برادر.
بخش دوم: رویدادهای آن روز جاودانه و الهام بخش.
روشنگری آموزگار عاشورا، به کدامین جرم و گناه، منطق رسوای استبداد، نامه
شرربار دیگری از عبیدالله، درود بر این درایت و آزادگی، من نماز نیایش را
سخت دوست می دارم، فردا نزد ما خواهی بود، در افشانی دیگر، اوج آگاهی و
وفا، وه از این وفا و صفا، بخش پایانی شب عاشورا، سپیده دم روز عاشورا،
سخنان آتشین پیشوای آزادی، سمبل آزادی و آزاد منشی، پیکره ایمان و اخلاص،
صف آرایی برای دفاع، به خدای سوگند ستم و استبداد را نخواهم پذیرفت، انتخاب
حسین، آیا کسی هست که از حق و عدالت دفاع کند؟، پس از بهترین انتخاب،
پارسای عدالت خواه و استبداد ستیز، نو مسلمان پرشور و شعور، بزرگ مردی که
در پیمانش با خدا استوار ماند، جلوه ای از درستکاری و جهاد، اندیشه ای
سبز و عملکردی درخشان، آزادی خواه صیداوی، روشنگری و دلاوری حنظله ی
شبامی، بارانی از تیر بر نمازگران راستین، نمونه درست اندیشی و درستکاری،
شبیه ترین ها در سیما و منش به پیامبر، دلاوری و فداکاری قاسم، ندای یاری
خواهی و ستم ستیزی، کودک خردسالم را بیاورید، شکایت به بارگاه خدا،
فروزشگاه ژرف نگری و رادی، پرتوی از شهادت و صف ناپذیر حسین، درس آزادگی در
دانشگاه عاشورا، شهامت و شهادت عبدالله، خشن ترین مهره سپاه استبداد،
جامه شهادت، دیدار خدا با چهره ای سرخ فام، واپسین لحظه ها، رخدادهای
هولناک پس از شهادت حسین، دفاعیات ناتمام، منظره هولناک، تاراج گری خیل
الله، یورش بر آشیانه خاندان پیامبر، فریاد دادخواهی دختران فاطمه، جرقه
ای در فضای تیره و تار سپاه استبداد، به آتش کشیدن خیمه ها، روشنگری دخت
فرزانه حسین، برای تقرب به بارگاه ستم، کیفر سیاهی لشکر استبداد شدن، گوشه
ای از کیفر کشندگان حسین در روز رستاخیز، فاطمه در روز رستاخیز.
بخش سوم: رویدادهای پس از شهادت
کاروان اسیران آزادی بخش، از شگفتی های دنیای سیاست، سرهای سرفراز آزادی
خواهان نینوا، مراسم خاکسپاری و نماز در دشت لاله ها، خاندان محمد و
اسارت، سخن شعور آفرین زینب بر دروازه کفوه، سخن روشنگرانه و شجاعانه
فاطمه، واکنش مردم، روشنگری شجاعانه دخت دیگر امیرمؤمنان، سخن اندیشاننده و
روشنگر امام سجاد، برترین جهاد یا بیان حق در برابر خودکامگان، رویارویی
شجاعانه با خشن ترین جلاد اموی، خطبه آکنده از تحریف و دروغ، خروشی رعد
آسا، گزارش فاجعه به شام و مدینه، کاروان آزادی بخش در راه شام، سر سرفراز
حسین در راه شام، سخنی با دژخیم ترین فرمانده سپاه استبداد، سخنی با آن سر
سرفراز، روشنگری امام سجاد و واکنش سالخورده حق پذیر، وه از این سخن زیبا
و به هنگام، موج روشنگری و پیام رسانی زینب، هان ای یزید نفرین بر تو باد،
شگفت از بازی زمانه شگفت، سخنی کوتاه اما زیبا و بیدارگر، فریاد اعتراض،
در آن شبستان سرد و خاموش، سخنی موج انگیز و شعور آفرین، شش موهبت و هفت
امتیاز پرشکوه خاندان حسین، پرتوی از شخصیت والای پیامبر، پرتوی از شخصیت
پر معنویت امیرمؤمنان، پرتوی از شکوه و عظمت مام گرانمایه حسین، بازتاب
روشنگری دلیرانه پیام رسان هوشمند عاشورا، سوگواری و پیام رسانی کاروان
اسیران در شام، خواب جانسوز دخت ارجمند حسین، موضع گیری شجاعانه یکی از
رهبران مذهبی یهود، اعتراض سفیر روم، روشنگری در بازار شام، نشان هوشمندی و
شجاعت از پدر، پس از روشنگری های جانانه امام سجاد، اما سر سرفراز حسین،
بازگشت کاروان اسران به کربلا، سوگواری گروه جن، در کرانه های مدینه،
سروده جانسوز یک دختر آزاده و ستم ستیز، پس از بازگشت پیروزمندانه، روشنگری
و بیان حقیقت رویدادها، زمزمه در و دیوار مدینه، دیگر دیدار به روز
رستاخیز، خورشید رنگ پریده و بیمار، سوگواری و روشنگری هماره، آیا هنگامه
آن نرسیده است، سروده سید در سوگ پیشوای آزادی.
نسخه های کتاب
این کتاب به دلیل اهمیت و بافت آن بر شیوه ای لطیف، با استقبال نسخه
برداران روبرو گردید، زیرا علماء را به آن نیاز بوده و نسخه های زیاد از
آن را در کتابخانه های جهان می بینیم، از جمله:
1 - کتابخانه بزرگ و عمومی آیت اللَّه مرعشی قدس سره تحت شماره 6068،
رساله سوم کاتب محمّد تقی بن آقا محمّد صالح، تاریخ کتابت1303 هـ ق،
فهرست کتابخانه 70 / 16.
2 - همان کتابخانه ضمن مجموعه شماره 7520، رساله سوّم به خط طالب بن
محمّد طالب مازندرانی تاریخ کتابت 1119 هـ ق، فهرست کتابخانه 327 / 19.
3 - کتابخانه ملک تهران ش 6069 تاریخ کتابت 1052.
4 - کتابخانه مجلس تهران ضمن مجموعه شماره 3815 تاریخ کتابت 1101 هـ ق.
5 - کتابخانه مجلس ضمن مجموعه شماره 4826 تاریخ نوشتن قرن 11.
6 - کتابخانه امام رضا علیه السلام، مشهد شماره 6712 تاریخ تحریر: 1091 هـ ق.
7 - کتابخانه رضویّه ایضاً شماره 13671 تاریخ کتابت 1202 هـ ق یا 1220 هـ ق.
8 - نیز کتابخانه رضویّه شماره 2132 تاریخ کتابت 1233 هـ ق.
9 - نیز کتابخانه رضویّه شماره 8874 بدون تاریخ.
10 - نیز کتابخانه رضویّه شماره 8124 بدون تاریخ.
11 - نیز کتابخانه رضویّه شماره 15317 خطّ ابوالحسن اصفهانی تاریخ کتابت 1117 هـ ق.
12 - نیز کتابخانه برلین شماره 912 تاریخ کتابت 1020 هـ ق.
ترجمه کتاب
این کتاب چندین بار ترجمه شده که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
میرزا رضا قلی خان کتاب را به فارسی ترجمه و لجه الالم و حجّه الأمم نام نهاد.
و نیز شیخ احمدبن سلامه نجفی آن را به فارسی برگرداند.
نیز محمّد ابراهیم بن محمّد مهدی نوّاب این کتاب را به فارسی ترجمه کرده "فیض الدموع" نامیده است و در تهران به سال 1286 هـ. به چاپ رسیده است.
نیز سیّد احمد فهری ترجمهاش کرده به نام "آه سوزان بر مزار شهیدان" به چاپ رسانده است.
ترجمه آقای حسون تبریزیان، مرحوم عقیقی بخشایشی و ...
چاپهای کتاب
این کتاب بارها به چاپ رسیده، که بعضی را یادآور می شویم:
1 - طهران، چاپ سنگی، رحلی، با جلد دهم بحار.
2 - طهران، سنه 1271 هـ با رساله اخذ الثار و قصیده عینیّة سیّد حمیری.
3 - طهران سال 1287 هـ سنگی.
4 - طهران سنه 1317 هـ سنگی رقعی تصحیح محمود مدرّس.
5 - طهران سال 1275 هـ با کتاب مهیّج الأحزان و مقتل أبی مخنف.
6 - طهران سال 1322 هـ سنگی، رقعی.
7 - طهران سال 1365 هـ سنگی، جیبی.
8 - طهران، المکتبه الاسلامیّه، جیبی، با حواشی سیّد محمّد صحفی.
9 - صیداء سال 1329 هـ.
10 - بیروت، رقعی.
11 - بمبئی، سال 1326 هـ سنگی، رقعی به همراه مقتل أبی مخنف و مثیرالاحزان.
12 - نجف، رقعی.
13 - نجف، رقعی، به همراه داستان مختار.
14 - نجف، سال 1369 هـ رقعی.
15 - قم، جیبی، با مقدمه و حاشیه محمّد صحفی.
16 - نجف، سال 1385 هـ کتابخانه حیدریّه با حکایت مختار.
17 - قم، منشورات شریف رضی سال 1364 شمسی با قصه مختار.
18 - تبریز، سنگی.